تهران-ایرنا- دست در دست والدین، شاهد مراسم عزاداری و برپایی دسته جات در کوی و برزن است که به ناگاه مردی قوی هیکل، گوسفندی را به زمین می‌زند و لحظه‌ای بعد خیابان رنگ خون می‌گیرد؛ صحنه‌ای که تجربه‌ای بسیار خشن و غیر قابل تصور را برای کودک رقم می‌زند و تفکر عینی او را همزمان با ذبح، قربانی می‌کند.
فرقی نمی کند صدای هلهله شادی باشد یا بر طبل غم کوبیدن، حیوانی باید قربانی رسمی نانوشته در قانون و عرف شده تا قضا و بلا دور شود. درستی یا نادرستی فلسفه قربانی موضوع چندان بغرنجی نیست بلکه آن چه بیش از همه در محافل روانشناسان و جامعه شناسان دغدغه محسوب می شود، تماشای سربریدن آن در رده های سنی مختلف بخصوص کودکان است.
کودکانی با روحیه حساس و شکننده که کوچکترین تماشاگران آیین قربانی در جریان برگزاری این مراسم هستند و تماشای سر بریدن موجود جاندار زیبا و معصومی که تا ساعتی پیش همبازی آنان بوده قطع به یقین تجربه ای بسیار خشن و غیرقابل تصور است. ذبحی که در نگاه مسئولان، انجام آن در منازل اقدامی غیربهداشتی است که باید تحت نظر ناظران دامپزشکی انجام شود اما ابعاد روحی روانی آن مغفول مانده است.
مراقب ذبح شدن حال و آینده شاهدان کوچک باشیم
به باورکارشناسان، تجربه نشان داده است برخی کودکان پس از مبهوت شدن در برابر چنین تجربه ای عکس العمل های شدید از خود نشان داده و حتی به عوارضی همچون لکنت زبان یا شب ادراری و کابوس های شبانه مبتلا شده یا اقدام برای تجربه چنین رفتاری با حیوانات دیگر یا همبازی ها کرده اند.
در همین راستا، «عطیه سروش» روانشناس بالینی هم در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا، به تبعات مشاهده ذبح حیوانات توسط کودکان اشاره کرد و گفت: ایجاد ترس، حملات حرکتی و پرخاشگری های ناخواسته و وحشت زا از جمله آثار سوء ذبح قربانی در حضور کودکان است. به عبارتی دیگر، دیدن تصاویر خشن چه از طریق مشاهده فیلم یا بصورت عینی در کوی و برزن، کودکان را دچار خشونت ها و برون ریزی هایی می کند که آثار سوء آن سال ها بر ذهن و روح کودک باقی می ماند.
وی ادامه داد: ترس و هیجان شدید برای کودکان تبدیل به بیماری های سایکوسوماتیک می شود، یعنی بیماری که علتش یک مساله روانشناختی است ولی حالت و عوارض آن همچون سردرد، لکنت زبان، شب ادراری، عدم تکلم عوارض آن جسمانی است.
سروش با یادآوری این موضوع که مشاهده ذبح به نوعی به عادی سازی کشتن در نگاه کودک منجر می شود، خاطرنشان کرد: تفکر کودکان عینی است؛ آن چه را می بیند می پذیرد و در اثر مشاهده اینگونه صحنه ها به این نتیجه دست خواهند یافت که به راحتی می توان جان موجود دیگری را گرفت.
این روانشناس بالینی ضمن تاکید بر این که این گونه تصاویر به شدت برای کودکان منع می شود و اجرای آن به نوعی کودک آزاری محسوب می شود، خاطرنشان کرد: به خانواده ها توصیه می شود تا با مراقبت های خاص مانع مشاهده این تصاویر توسط کودکان شوند و برای اجرایی کردن مراسم قربانی و رسم و رسومات این چنینی، تدابیری بیاندیشند.
وی توصیه کرد: اگر قرار است حیوانی قربانی شود، چه خوب است در مکان بهداشتی و به دور از چشم کودکان صورت گیرد نه در کوی و برزن تا کمتر شاهد عوارض سوء آن در میان کودکان و نوجوانان باشیم.
دین آرامش بخش است خشونت را در آن وارد نکنیم
«اصغر کیهان نیا» دیگر روانشناس بالینی هم در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا، با تاکید بر این که برگزاری برخی مراسم هایی که در آن خون و خشونت حرف اول را می زند منجر به نهادینه شدن خشونت در کودکان می شود، اظهار داشت: متاسفانه در برپایی مراسم عزاداری، تغییراتی ایجاد شده و آن را بیشتر به نمایش تبدیل کرده است. به عبارتی دیگر مراسمی که باید عین متانت و وقار انجام شود وارد یک هدف دیگری شده و از وضعیت خود خارج شده است.
وی ادامه داد: این در حالی است که این گونه تغییرات، به دین هم لطمه وارد و دینی که منشا آرامش، امنیت و صلح است را به نوعی دیگر معرفی می کند.
به باور این روانشناس بالینی، کودکان بسیاری از مسائل را نمی دانند و متوجه نیستند که ذبح گوسفند یا گاو به چه منظوری است؛ والدین هم به آن ها توضیح نمی دهند. در این حالت، کودک ناآگاه از اوضاع وقتی این کار و خون ریزی را مشاهده می کنند خشونت در او نهادینه می شود. اینجاست که ترس های شبانه، همزادپنداری ها در قالب خشونت پیدا می کنند که تاثیرات منفی برآنان ایجاد می کند.
وی افزود: ضمن این که ندانستن معنا و مفهوم این مسائل نوعی خشم فروخفته در آنان به وجود می آورد. خشمی که قابل کنترل هم نیست علاوه بر این که تاثیر بدی بر روی بچه ها می گذارد برای دین هم ضرر دارد.
کیهان نیا در ادامه این گفت و گو، به برگزاری برخی تعزیه ها هم اشاره کرد وگفت: در مراسمی که توهین و خشونت و شمشیر در آن حرف اول را می زند، باید به فکر تاثیرات نابهنجار آن بر روی کودکان بود و تلاش کرد از مانایی خشونت در این تماشاگران کوچک کاست.
وی به والدین و برگزار کنندگان این مراسم توصیه کرد: دین را یک دین خشن معرفی نکنیم و خانواده ها هم نباید اجازه بدهند که کودکان شاهد این گونه نمایش ها باشند و آنان را کنترل کنند. اگر هم خود تمایل دارند بچه ها را به این مراسمی که خون و خشونت و کشتار در آن وجود دارد نبرند.