تهران-ایرنا-امتحان و آزمون نوعی تنش روحی برای دانش آموزان به همراه دارد كه از نظر علمی،باعث به هم ریختگی تمركز آنان می شود و برای كاهش استرس و افزایش تمركز، دانش آموزان نیاز به رعایت نكاتی دارند تا ازكارزار امتحان، سربلند بیرون بیایند.

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا،این كه می گویند پایان پاییز فصل شمردن جوجه ها است، با شروع امتحان ها بیشتر معنا پیدا می كند. دانش آموزانی كه سه ماه نخست سال تحصیلی را از معلم خود دانش آموخته اند و با شروع فصل زمستان نوبت، پس دادن اندوخته ها و محك خوردن آنان است.
اما مشكل از آن جا شروع می شود كه وقتی برگه روزشمار امتحان های پایان نیمسالِ تحصیلی به دست دانش آموزان می رسد، خود را مقابل هیولایی می بینندكه یك تنه باید با آن سرشاخ شوند؛ به همین دلیل استرس و اضطراب زیادی سراپای وجود آنان را فرامی گیرد.
همراهی با دانش آموزان جهت یافتن راه های كاهش اضطراب و استرس در هنگامه امتحان و خروج همراه با موفقیت از این میدان زورآزمایی، خبرنگار علمی ایرنا را برآن داشت تا با مشاوران و روانشناسان آموزشی و تربیتی به گفت و گو بپردازد.
به باور این كارشناسان تربیتی و آموزشی، یكی از اصلی ترین عوامل ایجاد یا كاهش استرس دانش آموزان در فصل امتحانات، محیط، فرد و فضای آموزشی است.

**شب امتحان، شب بازخواست نیست
«عطیه سروش» روانشناس بالینی و آموزشی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، ضمن بیان این كه اضطراب یكی از شایع ترین اختلالات عصبی است كه همه انسان ها در شرایط مختلف آن را تجربه می كنند، گفت: استرس و اضطراب دارای انواع و درجات مختلف است كه یكی از انواع آن اضطراب در زمان امتحان است كه دانش آموزان دبستانی تا دبیرستانی و دانشجویان دانشگاهی در زمان ارزیابی در پایان هر ترم تحصیلی دچار آن می شوند.
وی افزود: این اضطراب، گاه سازنده است به این معنا كه شخص را به فعالیت درسی و برنامه ریزی منظم تر سوق می دهد و او را فعال و توانمند می سازد تا بتواند نتیجه بهتری از مطالعه خویش به دست آورد. گاه هم مخرب و ناخوشایند است كه باعث دردسر و نگرانی می شود.
سروش، درباره راهكار غلبه بر اضطراب مخرب دانش آموزان گفت: هنگامی كه دانش آموز، مبحثی كه قرار است امتحان بدهد را دوست نداشته باشد یعنی انگیزه ای برای مطالعه ندارد در نتیجه دچار استرس و نگرانی از نتیجه آزمون می شود. در حالی كه باید بیاموزد در مدرسه و آزمون های مختلف آن، چیزهایی را هم كه دوست ندارد را باید تحمل كند و تلاش كند با زمان بندی درست و ایجاد انگیزه با قرار دادن پاداشی برای خود در پایان درس خواندن، از عهده آن ها برآید.
وی تصریح كرد: هر اندازه كه دانش آموزان برای امتحان آماده باشند به همان نسبت از میزان استرس و اضطراب آنان كاهش می یابد، برای آمادگی و درك بهتر مطالب باید مرور دروس، فهمیدن دروس و طبقه بندی و یادداشت برداری از دروس فراموش نشود. همچنین باید زمانی كه برای درس خواندن اختصاص می دهند مناسب با شرایط روحی و جسمی باشد مثلا وقتی خسته یا خواب آلود هستند درس خواندن را تعطیل كنند. مكان شلوغ با نور نامناسب و هوای نامطبوع بدترین شرایط برای یادگیری دروس را ایجاد می كند.
این روانشناس آموزشی درباره نقش والدین در ایجاد استرس درس خواندن در دانش آموزان هم اظهار داشت: والدین در افزایش یا كاهش استرس امتحان تاثیر گذار هستند. پرسیدن بیش از حد وضعیت درسی یا جویا شدن مراحل خواندن توسط والدین، استقلال دانش آموزان را مخدوش می كند در حالی كه با فراهم كردن فضای امن و راحت و تغذیه مناسب در خانه، می توانند بهترین همراهی را با دانش آموزان داشته باشند.

** اضطراب آزمون ریشه در ناامنی محیطی دارد
«محمد كاظم زاده» روانشناس و مشاور تحصیلی هم در این گفت و گو، عامل اصلی و ریشه اضطراب آزمون را برانگیزاننده های محیطی از قبیل غیر قابل پیش بینی بودن رفتار پدر و مادر یا تهدید های محیط آموزشی یا رفتارهای تحقیر آمیز همگنان و دانش آموزان همكلاسی و غیره عنوان كرد و گفت: اضطراب آزمون ریشه در ناامنی محیطی دارد روح و روان دانش آموز را درگیر می كند.
وی افزود: احساس ناكامی و شكست از دیگر موارد استرس زا برای دانش آموزان است چراكه هر كدام از ما برای خود احترام خاصی قایل هستیم و هنگامی كه در موقعیت های متفاوت، نتیجه ای كه انتظار داریم به دست نمی آوریم، دچار اضطراب و به هم ریختن می شویم.
كاظم زاده، مبهم سازی اتفاق ها را عامل دیگر ایجاد استرس در دانش آموزان عنوان كرد و گفت: وجود یكسری شرایط غیرقابل پیش بینی و مبهم هم ذهن ها را خراب می كند به عنوان مثال آینده نگری های غیرتخصصی یا احساس نگرانی از این كه شاید جلوه های اجتماعی فوق العاده ای در آینده به تبع این كم كاری های آموزشی به دست نیاورند.
وی یادآور شد: این موارد باعث ایجاد اضطراب امتحان و به هم ریختگی تمركز دانش آموزان می شود كه توانایی آنان در آزمون را كم می كند. از نظر علمی هم ثابت شده كه اضطراب یكی از بزرگترین دلایل به هم ریختگی تمركز است. اشتباه های محاسباتی و انتخابی و گزینشی و فشارهای روان تنی هم از دیگر عوارض اضطراب امتحان است كه باعث افزایش ضربان قلب، عرق كردن كف دست و غیره در دانش آموز بروز می شود.

**برنامه ریزی و هدف سازی، راهكار برون رفت از اضطراب آزمون
این روانشناس و مشاور تحصیلی در ادامه گفت و گو، درباره راهكار برون رفت دانش آموزان از استرس امتحان، برنامه ریزی دقیق با هدف سازی را توصیه كرد و گفت: یكی از بهترین عواملی كه استرس را در وجود افراد كنترل می كند برنامه ریزی و هدف سازی است. یعنی اهداف قابل اندازه گیری و قابل دستیابی برای خود انتخاب كنند و به تناسب آن هدف، برنامه ریزی مطالعاتی داشته باشند.
وی درباره ریزه كاری های این برنامه یادآور شد: بازه های مطالعاتی آزمون را در حداكثری ترین زمان ممكن مابین 40 تا 70 دقیقه انتخاب كنند یعنی تحت هیچ شرایطی بیشتر از 70 دقیقه پای درس نشینند و حدفاصل هفتاد دقیقه اول تا بازه مطالعاتی بعدی را 15 دقیقه استراحت كنند. در زمان استراحت هم علاوه بر این كه رفتارهای حسی حركتی انجام می دهند تا گردش خود بالا بیاید، خوردن نوشیدنی با چیزهای شیرین را فراموش نكنند.
به گفته كاظم زاده، سومین نكته كمك كننده این است كه درس ها را یكی درمیان تخصصی و عمومی بخوانند. یكی از اشكالات مهم دانش آموزان در مقوله آزمون، این است كه شب امتحان یكسره درسی كه فردایش امتحان دارند می خوانند. این موضوع در بازه اول خوب پیش می رود اما بازه های بعدی كیفیت پایین می آید چون آن قسمتی از مغز كه معطوف به یادگیری آن درس است خسته شده است و باید به قسمت دیگر مغز كه مربوط به درس عمومی است پرداخته شود یا چند لغت انگلیسی حفظ شود.
«همچنین همیشه در امتحان ها از آخرین درسی كه فراگرفته اند به اول كتاب بخوانند، چون بارم اصلی امتحان ها درس های وسط كتاب است كه مهمترین درس ها هم است. قبل از درس خواندن حتما چند نمونه سوال كار كنند این كار به شدت اضطراب آزمون را كاهش می دهد. از نظر علمی هم ثابت شده یكی از بزرگترین دلایل اضطراب مبهم سازی منبع مطالعه است یعنی دانش آموز می خواهد درس بخواند اما نمی داند كجا مهم تر است. این مبهم بودن منبع مطالعه روان آنان را به هم می ریزد و این به هم ریختگی با چند سوال مهم قبل از شروع مطالعه از بین می رود.»
كاظم زاده درباره تغذیه شب امتحان هم گفت: در سبد غذایی دانش آموزان باید از سبزیجات استفاده شود. از نظر علمی ثابت شده كه سبزیجات در ایام امتحان هم به توانمندی علمی بچه ها كمك می كند و هم توانمندی روانشناختی آنان را بالا می برد و استرس را كم می كند.