نوشته های دارای برچسب "روانشناس بالینی"

«دیده شدن» یکی از نشانه‌های مهم دوره نوجوانی است اما اگر این نیاز از روی عدم آگاهی انجام گیرد و والدین نیز به این خواست بی‌توجهی کنند، عواقب ناگواری برای نوجوان رقم می‌خورد.

نوجوانان و چالش «دیده شدن»
این روزها، خبرها از دستگیری و اعلام حکم قضایی درباره نوجوانان و جوانانی که دیده شدن، ساختن چهره ای ماورای انسانی یا همانند شدن با سلبریتی ها برای کسب شهرت، آنان را خواسته یا ناخواسته در وادی بی سرانجامی انداخته، نقل محافل خبری و خانوادگی شده است.

موضوعی که با رشد فضای مجازی، دامن گستر شده و عرصه را برای فرصت طلبان و سودجویان باز و بر خانواده ها تنگ کرده است، حال آن که خانواده ها بنابر تجربه زندگی، از عاقبت کار، آگاه هستند اما زبان مشترکی برای انتقال این آگاهی به نوجوانان و جوانان ندارند و فقط هزینه مادی و معنوی آن را می پردازند.

مساله حائز اهمیتی که پلیس فتا هم بارها درباره آن هشدار داده و از دام هایی که برای دختران و پسران در فضای مجازی پهن می شود یا تجاوز به حریم خصوصی افراد توسط شیادان و شگردهای اخاذی آنان گفته است؛ این که مجرمان سایبری با گشت و گذار در شبکه های اجتماعی و انتخاب برخی به عنوان مدلینگ یا تبلیغ سایت های قمار با ریسک یک شبه پولدار شدن، به اغفال نوجوانان و جوانان می پردازند.

کندوکاو و بررسی چرایی کشیده شدن نوجوانان و جوانان به ورطه دیده شدن و راهکارهای پیشگیری از آن، خبرنگار ایرنا را بر آن داشت تا با عطیه سروش روانشناس بالینی و پژوهشگر حوزه کودکان و نوجوانان به گفت وگو بنشیند و راهکارهای تقویت هویت کودکان و نوجوانان را جویا شود.

این روانشناس بالینی درباره چرایی این نوع رفتار نوجوانان برای دیده شدن خاطرنشان کرد: این موضوع در سطح کلی، به کمبودها و ناکامی هایی که افراد در زندگی فردی و اجتماعی دارند برمی گردد؛ از سویی دیگر هم ویژگی دوران نوجوانی است که از روی کنجکاوی، شیطنت، ندانم کاری یا جبران خلاء‌های زندگی دست به کارهایی می زنند تا دیده شوند.

لزوم آشنایی والدین با تفاوت های دوران گذار از کودکی به نوجوانی
سروش در این گفت وگو با بیان اینکه تفاوت هایی بین سن نوجوانی و جوانی وجود دارد که والدین باید برای گذار از چالش های این سن، به این تفاوت ها توجه ویژه ای داشته باشند، افزود: یکی از تفاوت های اصلی و حائز اهمیت، بلوغ جسمانی است که در نوجوان اتفاق می افتد و او را از ورطه کودکی به دنیای بزرگسالی نزدیک می کند.

به همین دلیل کودک باید آموزش های مناسب این دوره را کسب کند تا نقش خود را در سن بزرگسالی به عنوان یک فرد بالغ بازی کند. اینجاست که نقش والدین یا مراقبان اولیه یا معلمان و به طور کلی افرادی که با نوجوانان در ارتباط هستند بسیار موثر و برجسته است تا آگاهی های درست در ارتباط با این تفاوت ها را به آنان ارائه دهند.

این روانشناس بالینی، رابطه با همسالان، میل به دوست یابی و گذران وقت با آنان در کنار حس هیجان طلبی و استقلال طلبی را از دیگر شاخصه های گذر از سن کودکی به نوجوانی عنوان کرد و اظهار داشت: میل به متفاوت بودن در دوره نوجوانی افزایش می یابد و در همین سن نوجوان به دنبال هویت می شود، پس اگر الگوهای مناسبی در دسترس او نباشد به خطا می رود و آسیب می بیند.

خشت خام نوجوان در سه حوزه تربیتی پخته می شود
سروش با بیان اینکه تربیت و آموزش به نوجوان در سه حوزه تعریف می شود، توضیح داد: تربیت جسمانی، انسانی و معنوی به ترتیب سه حوزه اصلی تربیت است که در مورد تربیت جسمانی می توان گفت آموزش های زیادی در مورد رسیدگی به جسم و رعایت بهداشت سلامت ارائه شده است.

در حوزه تربیت انسانی، باید یک بعد فکری به نوجوان داد تا عقل و ذهن او پرورش یابد؛ داشتن توانمندی های خاص در این سن می تواند اعتماد به نفس او را بالا ببرد و آن «من» ارزشمند او را تقویت کند تا در برابر هر پیشنهادی خیلی زود رفتار نکند و برای خود حرمت نفسی قایل باشد.

به گفته این روانشناس بالینی، تربیت معنوی هم به معنای دسته بندی ارزش های اخلاقی و خوبی ها توسط خانواده و ارائه آن به کودک و نوجوان است البته به شرطی که والدین درباره آن اطلاعات کامل و درستی داشته باشند. نباید فراموش کرد که از آنجا که تربیت جنسی با هر سه حوزه تربیتی ارتباط دارد و شامل همه ابعاد انسانی می شود آموزش و آگاه رسانی درباره آن اهمیت دوچندانی پیدا می کند.

بهتر است والد همجنسن به نوجوان آموزش های لازم را بدهد
سروش در پاسخ به اینکه کودک یا نوجوان از کدام یک از والدین بیشتر حرف شنوی خواهد داشت، گفت: در مورد تربیت جنسی توصیه می شود والد همجنس به نوجوان آموزش دهد یعنی پدر به پسر یا مادر به دختر. در صورت نبود هر یک می توان از اقوام درجه یک بهره برد.

وی تاکید کرد: گاه از سوی والدین عنوان می شود که فرزند من چون در مورد مسایل جسمی و جنسی و هویتی چیزی نمی پرسد پس نیاز به آگاهی و اطلاعات ندارد، در حالی که نوجوان به صورت غریزی راجع به دانستن مسایلی در حوزه سنی و جنسی خود کنجکاو می شود.

این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان با تاکید بر اینکه وجود منبع موثق و درست در کنار نوجوان او را از حاشیه های پرخطر دور می کند، به خانواده ها توصیه کرد: اگر والدین آگاه و هوشمند این اطلاعات را به درستی به فرزند بدهند دیگر در خطر پاسخ های نادرست از سوی افراد ناموثق نمی افتد.

می رود میخ آهنین والدین بر سر سبز فرزندان اگر صمیمیت برقرار شود
سروش با تاکید بر اینکه والدین باید با نگاهی مثبت، ارزش ها و چارچوب های اخلاقی را در نوجوان نهادینه کنند، خاطرنشان کرد: با داشتن صمیمیت و زبان مشترک و درک دنیای کودک و نوجوان می توان اعتماد و عزت نفس را در او تقویت کرد و اطلاعات و آگاهی های درست به او داد. می توان به او فهماند مسوولیت همه رفتاری فردی و جسمی با خود او است.

تقویت اعتماد به نفس رفتاری، عاطفی و معنوی با روش های ارتباطی درست، به نوجوان کمک می کند تا در فضای مجازی مورد سوءاستفاده قرار نگیرد؛ تقویت اعتماد به نفس رفتاری یعنی نوجوان به خود اعتماد داشته باشد و بداند که می تواند کاری را انجام دهد.

این روانشناس ادامه داد: تقویت اعتماد به نفس عاطفی یعنی احساسات را خوب بشناسد و به موقع آن را کنترل کند. ضمن اینکه اعتماد به نفس معنوی یعنی باور داشته باشد یک نظمی در خلقت هستی وجود دارد و بر اساس آن انتخابات و توانمندی های خود را هدایت و جهت دهی کند.

سروش تاکید کرد: نوجوان باید یاد بگیرد که چگونه رفتار خود را کنترل کند و این با وجود یک والد آگاه یا مراقب سالم و ارائه اطلاعات درست و علمی به وجود می آید. فراموش نکنیم اگر این دوره گذار نوجوانی به خوبی درک شود و متناسب با جهش های رشد جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی با نوجوان رفتار شود، صمیمت، وفاداری و هویت پایدار در دوره جوانی و بزرگسالی برای او اتفاق می افتد.

عطیه سروش روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا، وجود قاطعیت، اعتماد به نفس و داشتن نگرش مثبت در رابطه با خود و دیگران را مرتبط هم دانست و با بیان زنان باید بدانند چه حق و حقوقی دارند، تصریح کرد: اما متاسفانه زنان توجه زیادی به حق خود ندارند و همین امر بر روی اعتماد به نفس و قاطعیت آنان تاثیر می گذارد.

وی با بیان اینکه همه انسان ها حق بیان دیدگاه ها، نظرات و افکار خود را دارند حتی اگر در مغایرت با دیگران باشد، خاطرنشان کرد: طی مراحل رشد، همه حق ابراز احساسات دارند، حق دارند اشتباه کنند و در مقابل آن مسئول باشند تا آنجا که عذرخواهی کنند.

سروش افزود: همگان حق دارند بدون درگیری و ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، به خواسته دیگران پاسخ منفی یا مثبت بدهند، حق دارند به زبان بیاورند هر آنچه که متوجه نمی شوند یا اطلاعاتی در موردش ندارند و درخواست خود را در فضای آرام و بدون تنش بیان کنند.

این روانشناس بالینی با تاکید بر اینکه زنان برای قوی و با اعتماد به نفس ظاهر شدن، باید در مرحله نخست یک شناخت دقیق در مورد خود داشته باشند، یادآور شد: یعنی همه باورهای منفی و مثبتی که داریم را مرور کنیم و به خودآگاهی درست و خودشناسی برسیم سپس بررسی کنیم قضاوت هایی که از دیگران می گیریم چقدر با شناخت خود متفاوت یا متشابه است.

نویسنده کتاب «مهارت های زندگی برای دوره ابتدایی» افزود: به طور قطع کسی که در خلوت و مکالمات درونی خود احترامی برای خود قایل نیست نباید از دیگران هم انتظار احترام داشته باشد.

این روانشناس بالینی تاکید کرد: یک زن قوی، زنی است که خود و توانمندی های خود را باور دارد و برای ثابت کردن توانمندی هایش لزومی نمی بیند که دست به هر کاری بزند. به طور مثال درگیر جاذبه های ظاهری خود و نشان دادن خود به دلخواه دیگران نمی شود یعنی نمی گردد ببیند چه چیزی اکنون مد است.

سروش بر این موضوع که انسانی که احساس ارزشمندی می کند خود را در معرض قضاوت دیگران قرار نمی دهد، تاکید و تصریح کرد: با رسیدن به این مرحله از خودشناسی که هر آنچه خود می پسندد استفاده کند، بطور قطع قابل احترام بیشتر خواهد بود.

چطور به مرحله خودشناسی برسیم نه دیگر پسندی؟

وی در پاسخ به این پرسش که چه کنیم تا خود، قاضی خود باشیم و نه دیگران گفت: نکته اصلی اینکه باید وارسی مجددی بر روی مدل فکر کردن، نگرش های مثبت و منفی راجع به خود و دیگران و دنیای مطلوب مدنظر داشت.

سروش افزود: شناخت شیوه های مدیریت هیجانات و دانستن اینکه در کجا و چه زمانی چه هیجانی را تجربه و چطور می توان آن را مدیریت کرد نکته مهم دیگر در خودشناسی و افزایش اعتماد به نفس است.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه همگان باید روش های آرام سازی و روش های جایگزین کردن افکار مثبت به جای افکار سمی و منفی را فرابگیرند، تاکید کرد: یادگیری مهارت های ارتباطی، اینکه چطور حرف بزنم، چطور از خود دفاع کنم، چطور خود را ابراز کنم و در عین حال بدون آسیب زدن به خود و دیگری در ارتباط درست و صحیح قرار بگیرم، از جمله روش های آرام سازی است.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه در مهارت های ارتباطی باید خوب گوش دادن، تصحیح و وارسی کردن فرض و گمان های اطرافیان، همزبان بودن با دیگران، تمایز قایل شدن بین فکر و احساس و واقف بودن به تصورات خوب و تمرین آنها را در اولویت قرار داد، تاکید کرد: همانطور که یک زن برای خوب دیده و قضاوت شدن یا دوست داشته شدن به ظاهر خود رسیدگی می کند باید به افکار و تصورات خود هم رسیدگی و آنها را به روز رسانی کند.

وی یادآور شد: فراموش نکنیم چیزی که ماندگار است مدل رفتار و یاد و خاطره از عملکرد ما است پس باید بیشتر بر روی این امر سرمایه گذاری کرد.

سروش با بیان اینکه معنای زندگی در تصور هر فرد تاثیر مستقیمی بر رفتار او دارد، خاطرنشان کرد: تا آنجا که می توان گفت افسردگی و ملال ریشه در گم کردن معنای زندگی دارد؛ اگر معنای زندگی کمک به دیگران باشد تا لبخندی بر لبان آنان بنشیند هیچوقت افسردگی و ملال به دنبال نخواهد داشت و حسی ماندگار خواهد بود اما اگر انسان فقط به اهداف شخصی خود مثلا گرفتن فلان مدرک یا فلان کار فکر کند در صورت رسیدن به آن دچار پوچی می شود.

وی تاکید کرد: بهینه است که علت موفقیت زنان و مردان موفق و اینکه چه مسیری را طی کرده اند را مطالعه کرد. به عبارتی دیگر باید الگوی مناسب یافت و خود را محدود به داشته ها، فضای مجازی و جامعه آماری اطراف خود نکرد تا دنیای مطلوب را یافت و در راه آن قدم گذاشت.

صدای خنده‌های بلندشان توجه همه رانندگان و سرنشینان خودروهای پشت چراغ قرمز را به سمتی می کشاند، چند نوجوان و جوان هستند سرخوشانه از چیزی تعریف می کنند و هر از گاهی پکی به سیگار می‌زنند و به گمان خود، با پرتاب دود این ماده دخانی به هوا، پرستیژ و ژست وصف ناپذیر بدست می‌آورند.

این روزها در میان محاوره های دوستانه یا خانوادگی، شاید این داستان زیاد نقل شود که در فلان محفل یا کوی و برزن شاهد استعمال سیگار توسط نوجوانی بودم که هنوز به اصطلاح پشت لبش سبز نشده بود اما خوب بلد بود ادای بزرگترها را در بیاورد و با ژست خاصی سیگار در دست بگیرد؛ نوجوانانی که تازه از پوسته کودکی سر درآورده اند و قصد دارند به دیگران ثابت کنند که بله ما هم هستیم.

موضوعی که چندین سال پیش، سن و سالی برای آن تعریف شده بود و حال گویی قبح اجتماعی این امر شکسته شده و از بین رفته است تا آنجا که قافله زنان و دختران هم به آن اضافه شده سیگار کشیدنشان در انظار عمومی و کوچه و خیابان تابو نیست.

نگرانی ها از ادامه این روند و افزایش کشش قشر آینده ساز جامعه به سمت این ماده افیونی، مسئولان را برآن داشته تا ششمین روز از هفته ملی بدون دخانیات را به نام «نوجوانان و جوانان، در تیرس صنایع دخانی» نامگذاری کنند.

موضوع چرایی کاهش سن مصرف ماده افیونی دخانی در میان نوجوانان و جوانان، علل و عوامل گرایش ها و خطرات و پیامدهای آن، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا را برآن داشت تا با اصغر کیهان نیا روانشناس و مشاور خانواده و همچنین عطیه سروش روانشناس بالینی و فعال در حوزه کودکان و نوجوانان به گفت و گو بنشیند.

به باور این کارشناس روان، والدین موظف هستند با زبانی نرم و خارج از بیان مقتدرانه، فرزندان را از محیط های پرخطر دور کنند و یکسری مهارت های خودمراقبتی به او بیاموزند.

بسترهای گرایش قشر نوجوان و جوان به مصرف دخانیات چگونه ایجاد می شود؟

اصغر کیهان نیا روانشناس و مشاور خانواده در این گفت و گو با تاکید بر اینکه خبر ناخوشایندی برای والدین بالاتر از این نیست که احساس کنند فرزندشان سیگاری شده است، به عوامل این گرایش اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل این پدیده ناهنجار، سایت های مجازی، شبکه های اجتماعی و بازی های اینترنتی است که فارغ از نظارت مسئولانه فعالیت می کنند و ذهن پاک نوجوانان و جوانان را به سمت داشتن هیجان کاذب و مصرف دخانیات همچون افراد سرشناس سوق می دهد.

این روانشناس ادامه داد: بخشی هم تقصیر خانواده است، خانواده ای که تفریحات ناسالم در آن موج می زند و به همین دلیل آزادی بی حد و حصر به فرزندان می دهند بسترهای این گرایش و کشش را فراهم می کنند. خانواده هایی که به دلیل آنچه راحتی خود می نامند متوجه این نیستند که فرزند با چه کسی رفت آمد دارد یا چرا حال روانی خوبی ندارد.

وی ادامه داد: گاه هم که متوجه می شوند، با واکنش تند و پرخاشگرانه با فرزند برخورد می کنند که منجر به این می شود نوجوانان این نیاز به توجه را از گروه های همسالان بطلبند، در اینجا به دلیل نداشتن مهارت «نه گفتن»، برای پذیرش در گروه همسالان هر آنچه بگویند با فراغ باز می پذیرند و به ورطه مصرف کنندگان مواد دخانی و مخدر کشیده می شوند.

کیهان نیا، جلب توجه یا به رخ کشیدن نوجوانان برای والدین آن هم به هر قیمتی را دلیل دیگر گرایش و کشش قشر جوان به سمت مصرف مواد دخانی عنوان کرد و توضیح داد: گاه فرزندان به سمت مواد مخدر می روند تا به والدین نشان دهند که حال که توجه به من ندارید ببیند من نابود شدم، معتاد شدم. در واقع به نوعی رفتار تلافی جویانه از خود بروز می دهند.

وجود تبعیض در میان اعضای خانواده، نبود حضور فیزیکی والدین در خانه به دلیل مشغله های کاری، سخت گیری و تنبیه بدنی شدید یا کنترل بیش از حد همراه با بیان انتقادهای پایان ناپذیر از فرزندان از جمله دلایل دیگری است که کیهان نیا آن را عامل سیگاری یا معتاد شدن فرزندان عنوان کرد.

نوجوان سیگاری را چگونه ترک دهیم؟

این روانشناس و مشاور خانواده، فرهنگ سازی و ارایه آموزش های لازم از طریق رسانه ها با حضور روانشناسان و جامعه شناسان را از جمله راهکارهای از بین بردن این ناهنجاری در میان قشر جوان جامعه دانست و خاطرنشان کرد: تعیین قوانین لازم برای فروش دخانیات و سن مصرف کنندگان در کنار اعمال جریمه برای مصرف در سن پایین از دیگر راهکارهایی است که مسئولان می توانند با الگوبرداری از سایرکشورها آن را اعمال کنند.

کیهان نیا با اشاره به اینکه تغییر ساعت خواب و استراحت، شرایط روحی و روانی، کاهش وزن، تکرر ادرار و عزلت نشینی و قفل کردن در اتاق توسط نوجوانان و جوانان از علائم سیگاری شدن آنان است، به خانواده ها توصیه کرد: دادن استقلال و آزادی همراه با نظارت، ایثار مهر و محبت به فرزندان، عدم سرزنش و تمسخر آنان و دادن مسئولیت به قشر نوجوان، راهکار حفاظت این قشر از تیررس مواد دخانی است.

وی ادامه داد: کمک به افزایش اعتماد به نفس و کاهش وابستگی به دوستان، نظارت نامحسوس بر رفت و آمد و افزایش حضور فیزیکی والدین، آشنایی فرزندان با خطرات و پیامدهای مصرف مواد مخدر با زبانی نرم در کنار پر کردن اوقات فراغت و مرتفع کردن نیازهای منطقی آنان هم به پیشگیری از گرایش قشر آینده ساز جامعه به مصرف مواد دخانی و افیونی کمک می کند.

بی توجهی به فرزندان طعمه ای برای سودجویان

عطیه سروش روانشناس بالینی و فعال در حوزه کودکان و نوجوانان نیز ویژگی سن نوجوانان که بعد از کودکی پا به مرحله جدیدی از زندگی می گذارند را عامل کشش و گرایش به مصرف داخانیات عنوان کرد و گفت: این شرایط سنی به شدت آنان را به سمت دیده شدن سوق می دهد و در این مسیر دست به هر کاری می زنند تا متفاوت باشند.

وی ادامه داد: برجسته شدن حس کنجکاوی در این سن و اینکه تمایلی به زندگی یکنواخت ندارند باعث می شود که درصدد از بین بردن این کسالت بربیایند. مساله ای که در سایه غفلت والدین از فرزندان، بسترهای ناهنجاری های رفتاری نوجوانان و جوانان را فراهم می کند و محوریت ارتباط با همسالان را در آنها دوچندان می کند.

این روانشناس بالینی، سرانجام این نوجوانان را طعمه سودجویان دانست و گفت: این سودجویان با تبلیغات غلط میان گروه های نوجوان، باورهای غلطی در آنان نهادینه می کنند که امروز مصرف مواد داشته باش و تو می توانی هر وقت بخواهی آن را ترک کنی.

سروش، برقراری ارتباط سالم را یکی از راهکارهای حمایتی که والدین می توانند برای حفظ فرزندان بکار ببندند عنوان کرد و گفت: والدین باید سعی کنند با رابطه صحیحی که کنترل گری در آن دیده نمی شود بلکه همراه با صمیمت است به فرزندان اطلاعات درست بدهد تا این باورهای غلط در آنان به چالش تبدیل شود.

وی ادامه داد: متاسفانه شاهدیم که گاه والدین در جمع دوستان و خانواده، به طنز و شوخی از این باورهای غلط می گویند غافل از اینکه مجوزی می شود برای کشش فرزندان به روی آوردن به مواد دخانی. بنابراین والدین موظف هستند فرزندان را از محیط های پرخطر دور کنند و یکسری مهارت های خودمراقبتی به او بیاموزند.

در تقویم سال جاری، هفته ملی بدون دخانیات از ششم تا دوازدهم خردادماه تعیین شده است که هر روز آن با عناوین مختلف نامگذاری شده است. بنابر اعلام مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، روزهای این هفته عبارتند از: سه شنبه مورخ ۶ خردادماه، مصرف دخانیات عامل تشدید کننده بیماری کرونا ویروس، چهارشنبه ۷ خردادماه، ترک دخانیات یک ضرورت برای پیشگیری از بیماری کرونا ویروس، پنجشنبه ۸ خردادماه، محصولات نو پدید دخانی، گمراه کننده و اعتیاد آور، جمعه ۹ خردادماه، صنعت دخانیات، تهدیدی برای سلامتی همگانی، شنبه ۱۰ خردادماه، اماکن عمومی عاری از دخانیات حقی برای همه، یکشنبه ۱۱ خردادماه، نوجوانان و جوانان، در تیرس صنایع دخانی و دوشنبه ۱۲ خردادماه، افزایش مالیات بر محصولات دخانی، راهکار جهانی کاهش مصرف.

در حال حاضر کشورمان از قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در کشور برخوردار است؛ قانونی که ۱۵ شهریور ۱۳۸۵ در کشور به تصویب رسیده و شامل ۲۰ ماده اجرایی است اما به درستی اجرا نمی شود. یعنی با گذشت یکدهه از تصویب، همچنان شاهد ضعف اجرایی آن هستیم.

طبق این قانون، فروش و عرضه دخانیات به افراد زیر ۱۸سال توسط عرضه کنندگان ممنوع است و متخلف باید علاوه بر ضبط فرآورده های دخانی کشف شده، به جزای نقدی محکوم شود اما شاهدیم که سیگار حتی به صورت نخی، توسط مغازه ها و دکه های روزنامه فروشی به نوجوانان کم سن و سال فروخته می شود، یعنی منعی برای خرید وجود ندارد.

منبع: ایرنا

تهران – ایرنا – روزهای کرونایی و خانه‌نشینی در کنار همه محاسن و معایبی که دارد، فرصتی است برای شناخت بیشتر خود و اصلاح رفتار در برخورد با دیگران؛ رفتارهایی که گاه به دلیل اختلاف یا شکاف نسلی، دلی را به درد می‌آورد و باعث کدورت خاطری می‌شود.
کرونا، خانه نشینی و بروز اختلاف نظر میان اعضای خانواده، مثلث ناهمگون این روزها شده تا آنجا که انتشار آمار از تماس های گرفته شده با اورژانس اجتماعی، زنگ خطر را به صدا درآورده است.
اختلافاتی که به باور کارشناسان، بیشتر از عدم شناخت فردی و ایجاد پیش زمینه ذهنی از دیگران و به دنبال آن، قضاوت درباره هر کلمه آنان بوجود می آید. حال آن که با فرصتی که کرونا در اختیار افراد قرار داده، می توان به یک خودکاوی و خودشناسی رسید؛ این که چه کسی هستیم، کجا هستیم و برای چه هستیم.
فرصتی که به اعتقاد یک روانشناس بالینی و مشاور، زمان تجزیه و تحلیل خود است، اینکه چرا من زود عصبانی می شوم یا ریشه یابی برخی از عادات خود و درصدد رفع برخی از اخلاق های نامناسب خود بودن.
عطیه سروش در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا، با تاکید بر اینکه کرونا باعث شده افراد بیشتر در کنار و در تعامل با هم قرار گیرند، اظهار داشت: در این بازه زمانی، ضرورت دارد بر روی ارتباط موثر کار کنیم.
وی، یادآور شد: متاسفانه کمتر پیش آمده که افراد به رفتارها، احساسات، داشتن یا نداشتن مهارت برقراری ارتباط و همچنین وجود باورهای غلطی که در درون خود دارند فکر کنند و بیشتر دنبال عوامل بیرونی هستند در حالی که در ایجاد ارتباط موثر و خوب این نکته بسیار مهم است.
خودشکن آیینه شکستن خطاست
سروش با تاکید بر این که اگر می خواهیم ارتباط خوب و موثر داشته باشیم باید بجای متهم کردن دیگران، از درون خود آغاز کنیم، تصریح کرد: شروع از خود، مقدمه ای است برای این که ببینیم چطور باید این ارتباط را به طور صحیح تعریف کنیم و بچینیم.
وی توضیح داد: در میان مراجعه کنندگان می بینم که والدین یک تفکر غالبی دارند مبنی بر اینکه کودکان باید شنونده محض باشند یا فرزندان غالبا این را تکرار می کنند که بزرگتر ها درکی از من ندارند. این که حق بدهیم به همه افراد که فرزند زمانه خود باشند درست است اما مفهوم احترام باید در همه ادوار گنجانده شود؛ سال های دور هم این شکاف و تفاوت بوده است اما محوریت اصلی همان مفهوم احترام بود.
این روانشناس با این توضیح که احترام به معنای پذیرش بدون قید و شرط است، توضیح داد: بین پذیرفتن و قبول کردن تفاوت وجود دارد من می توانم بشنوم یا شنونده خوب باشم اما می توانم تایید و قبول نکنم. این از راه های داشتن ارتباط موثر است که بدون قید و شرط دیگران را بشنویم و واضح و روشن بدون این که طرف مقابل را قضاوت، ذهن خوانی یا جلو جلو مطالبی از او در ذهن بیاوریم، با او صحبت کنیم.
ضرورت نگاهی دوباره به باورها
وی با تاکید بر این که نخست باید خود را شناخت و ارزش های شخصی را درک کرد، یادآور شد: باید به اینجا رسید که در شرایط غیرقابل کنترل، این ارزش ها بر روی همان منوال گذشته باشند و در ارتباط با دیگران احساس ارزشمندی و برابری را دریافت کرد. برای این امر، بهتر است بجای نشر اکاذیب یا استرس بیش از حد، به سراغ خودشناسی و رسیدن به اطلاعات درست درباره باورها برویم و نگاهی دوباره به باورها بیاندازیم.
سروش تصریح کرد: شاهد هستیم بسیاری از افراد خودآرامبخش هایی مانند خرید، میهمانی رفتن، پرسه زدن، دور دور کردن داشتند که حال از آنان گرفته شده اما به دلیل این که باورهای درستی برای خود چیده اند این دوران را می توانند با حال خوب بگذرانند. این یعنی تاب آوری یعنی در شرایط سخت اینقدر هوشمند باشم که نشکنم و منعطف باشم.
این روانشناس با ابراز خرسندی از این که تاب آوری اکتسابی است و می توان با مطالعه و تمرین بیشتر آن را بدست آورد و سطح تحمل و صبوری را بالا برد، اظهار داشت: ما نمی توانیم از مشکلات و شرایطی که غیرقابل کنترل است فرار کنیم. بپذیریم شرایط سختی وجود دارد و قرار نیست همیشه خوشحال و شادمان باشیم اما باید به این درک برسیم که بعد از سختی رشد بوجود می آید.
وی تاکید کرد: افراد به شرطی رشد می کنند که درد بکشند و تحمل کنند. در این شرایط بحران هم که برای همه افراد دنیا اتفاق افتاده، افرادی رشد می کنند که نگاه وسیعی به درون خود داشته باشند. به عنوان مثال مراجعه کننده ای داشتم که می گفت جلسات و تمرین هایی که این روزها در خانه دارم عمیق تر از جلساتی است که حضوری انجام می شد.
سروش با بیان این مطلب که باید به سمتی برویم که باورها را تغییر دهیم و آگاهی از خود داشته باشیم، تصریح کرد: گیاه نیستیم که یکجا ریشه بزنیم و تا آخر بمانیم. وقتی چیزی دلخواه ما نیست می توان آن را تغییر داد و راه علاج پیدا کرد و بدانیم که انسان ها نیاز به روابط صحیح دارند و این رابطه باید نخست از خود ما شروع شود.
با گوش دل و چشم باز، افراد را بشنویم
سروش در بخشی دیگر از این گفت و گو، خاطرنشان کرد: آنچه در افراد می تواند فاصله ایجاد کند نیاز به تعلق برآورده نشده است. نیاز به تعلق و عشق نیازی اساسی در حوزه روانشناسی است که خدشه دار شدن آن به منزله ایجاد فاصله عمیق است.
وی توضیح داد: اگر در خانواده و ارتباطات بین فردی نیاز به تعلق به درستی برآورده و ارضاء نشود فاصله ایجاد می شود. این نیاز به تعلق در حوزه اجتماعی، شغلی، خانوادگی باید ارضا شود اما در بازه زمانی کنونی که در بحران کرونا و در خانه ماندن، روزگار سپری می شود، نیاز به تعلق در حوزه شغلی و اجتماعی دستخوش تغییر شده و بیشترین تمرکز باید بر روی برداشت این نیاز در خانواده باشد. حال باید به این فکر کرد که چه کنیم این نیاز به تعلق آسیب کمتری ببیند و بخوبی ارضا شود.
راهکار برطرف کردن این نیاز از نگاه سروش، افزایش احترام و بالا بردن تاب آوری افراد است. ضمن این که نباید فراموش کرد نیاز به ارزشمندی به واسطه همدلی و انتظارات معقول بوجود می آید.